Kościół św. Jerzego oraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny –
zabytkowy kościół katolicki neogotycki znajdujący się w Miasteczku
Śląskim w powiecie tarnogórskim w województwie śląskim, ok. 8 km. na
północny wschód od Tarnowskich Gór. Jest częścią szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.
GPS: 50°29′31.67″N 18°55′22.34″E
Znamy
nazwiska mistrzów ciesielskich, którzy w 1665 roku rozpoczęli budowę
kościółka. Choć ostatnie prace ukończono dopiero 29 lipca 1667
(inskrypcja wyryta na jednej z belek we wnętrzu kościoła), to
powszechnie uznaje się za datę końca budowy – 23 października 1666 roku.
Ci cieśle to Martin Gebck i Joan Dzyjkowic (prawdopodobnie Marcin
Gębczyk / Gębczok i Jan Dziejkowicz). Na belce tęczowej
utrwalono także nazwiska burmistrza, radnych oraz pisarza miejskiego.
Po zabiegach konserwatorskich z lat 1963-64, światło dzienne, spod kilku
warstw farby, ujrzały przepiękne polichromie. Za najstarsze uważa się jej fragmenty na ścianach (tzw. zacheuszki) z okresu poświęcenia kościoła. W prezbiterium
napis dotyczący zarazy w latach 1707-1708. Około 1792 roku kościół
odnawiano. Wtedy to ustawiono boczny ołtarz z obrazem Matki Boskiej
Bolesnej, który z kolei usunięto w XIX wieku, przy okazji kolejnej
renowacji w trakcie której dobudowano kruchtę.
Restaurowany był również w latach 1927 – 28, 1955 – 56 i 1964 - 66.
Wtedy to został wpisany do rejestru zabytków (2 maja 1966 – niemal równo
300 lat od momentu oficjalnego ukończenia budowy). Historia tego
kościoła rzeczywiście pełna jest przedziwnych spóźnień. Sam kościół
zbudowany został dopiero sto lat po nadaniu miejscowości praw miejskich
(1561). Świątynia, jak już napisałem została ostatecznie ukończona rok
później, niż się jej to przypisuje, jej konsekracja odbyła się dopiero 8
maja 1670 roku, a więc niemal cztery lata od ukończenia budowy, a przez
kolejne dwieście lat pełniła jedynie funkcje filialne - aby oprawić
nabożeństwo przybywał do Miasteczka ksiądz z pobliskiego Żyglina. Jest
jedną z najlepiej zachowanych w oryginalnej, niemal niezmienionej
formie, świątyń drewnianych w Polsce. Stojąc w jej wnętrzu (niestety
jest to możliwe tylko w trakcie koncertów organowych, bo kościół nie
pełni już swej posługi) można mieć pewność że widzi się ja niemal w
takim samym stanie, jak idący na niedzielną mszę wierni trzy wieki
wcześniej.
Kościół jest zlokalizowany przy rynku, jest jednonawowy, orientowany, drewniany, wybudowany w konstrukcji zrębowej,
na podmurówce z kamienia. Nawa kościoła na planie prostokąta zbliżonego
wymiarami do kwadratu, prezbiterium węższe, wydłużone, zamknięte
trójbocznie. Od północnej strony prezbiterium znajduje się prostokątna
zakrystia. W odrzwiach oraz w wejściu od zewnątrz do zakrystii drzwi klepkowe. Od zachodu do nawy dostawiona jest niewielka kruchta konstrukcji słupowej. Od zewnątrz kościół otoczony otwartymi sobotami, wspartymi na słupach z zastrzałami,
o falistej linii okapu. Nad wejściem południowym i zachodnim ściany
sobót faliście wygięte. Odrzwia tych wejść (od południa i zachodu)
zamknięte półkoliście, co harmonizuje z dachem sobót w tych miejscach.
Powyżej sobót ściany kościoła szalowane gontem. Okna zamknięte półkoliście, w zachodniej ścianie nawy okna prostokątne. Dachy gontowe, dwukalenicowe, dwuspadowe, nad prezbiterium - wielospadowy, nad zakrystią - pulpitowy. Pod okapem dachu ozdobna koronka wycięta w desce. W dachu nad nawą znajduje się sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę z podwójną latarnią i gontowym cebulastym hełmem
i iglicą. Prezbiterium nakryte pozornym sklepieniem kolebkowym, nawa -
płaskim stropem na krzyżujących się podciągach. Tęcza o wykroju
prostokątnym, belka tęczowa wsparta na ozdobnych wspornikach, na niej
wyryty jest rok budowy kościoła i nazwiska fundatorów. W kościele
zachowały się również inne napisy dotyczące budowy kościoła oraz zarazy z
lat 1707-1708.
Dzwonnica drewniana, konstrukcji słupowo – ramowej,
oszalowana deskami. Zbudowana na planie kwadratu, podzielona na dwie
kondygnacje, podbita jest gontem. W górnej kondygnacji po dwa okienka z
każdej strony. Dach również gontowy, namiotowy z cebulastym hełmem
gontowym z ośmioboczną latarnią. Odrzwia zamknięte półkoliście. Drzwi
wieży dwuskrzydłowe, klepkowe.
Źródła internetowe:
http://www.perlykultury.pl
http://www.gornyslask.net.pl/kosciol_miasteczko.htm
http://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jerzego_i_Wniebowzi%C4%99cia_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Miasteczku_%C5%9Al%C4%85skim
http://www.kosciolydrewniane.pl/
http://www.miasteczko-fara.org/historia_drewnianego_kosciola.html